Κατηγορία: Φιλοσοφικές θεωρίες

Ακαδημεικός Σκεπτικισμός

Δελτίο λήμματος: φιλοσοφικό ρεύμα που κυριάρχησε στην Ακαδημία από τον 3ο αι. π.Χ. έως τις αρχές του 1ου αι. π.Χ. Τα πιο γνωστά επιχειρήματα στρέφονται ενάντια στη θέση ότι είναι εφικτή η γνώση που θεωρείται απαραίτητη για ένα ευτυχισμένο βίο.

Αναφορά του όρου

Από τα μέσα περίπου του 3ου αιώνα π.Χ., με σχολάρχη τον Αρκεσίλαο, και μέχρι τις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. η Ακαδημία στρέφεται προς τον σκεπτικισμό. Οι φιλόσοφοι αυτής της περιόδου της Ακαδημίας, ονομάζονται Ακαδημαϊκοί και όχι Σκεπτικοί. Σκεπτικοί αποκαλούνταν οι Πυρρώνειοι για να τονίσουν την προσήλωσή τους στη θέση τους ότι η γνώση δεν είναι εφικτή.

Κύριοι εκπρόσωποι, μέθοδος και πηγές

Σημαντικότεροι εκπρόσωποι του Ακαδημεικού Σκεπτικισμού υπήρξαν ο Αρκεσίλαος (316/5-241/0 π.Χ.) και ο Καρνεάδης (214/3 – 129/8 π.Χ.) . Ο Αρκεσίλαος υπήρξε σχολάρχης της Ακαδημίας για περίπου 25 χρόνια και ήταν αυτός που έστρεψε την Ακαδημία στον σκεπτικισμό. Ο Αρκεσίλαος στηρίζει τον σκεπτικισμό στον σωκρατικό έλεγχο. Όπως ο Σωκράτης στους πρώιμους πλατωνικούς διαλόγους οδηγεί τους συνομιλητές του σε αδιέξοδο, στο να μη μπορούν δηλαδή να υποστηρίξουν την αρχική τους θέση με λογικά επιχειρήματα, έτσι και ο Αρκεσιλάος ελέγχει τις θέσεις άλλων φιλοσόφων για να δείξει ότι δεν είναι σε θέση να υποστηρίξουν αυτές τις θέσεις αλλά ούτε και τις αντίθετές τους. Τον ίδιο δρόμο ακολουθεί και ο Καρνεάδης. Μάλιστα ο Καρνεάδης για το ίδιο ζήτημα προς εξέταση αναπτύσσει δύο θέσεις μια υπέρ και μια κατά. Τόσο ο Αρκεσίλαος όσο και ο Καρνεάδης δεν έγραψαν τίποτα. Μαθαίνουμε για τις θέσεις του από το έργο του Κικέρωνα Academica και το έργο του Σέξτου Εμπειρικού Προς Μαθηματικούς VII.

Οι Ακαδημεικοί Σκεπτικοί ενάντια στη στωική θεωρία της γνώσης

Κύριοι αντίπαλοι των Σκεπτικών ήταν οι Στωικοί. Τα πιο γνωστά επιχειρήματα των Σκεπτικών στρέφονται ενάντια στις θέσεις των Στωικών για τη γνώση. Οι Στωικοί έχουν μια ιδιαίτερη κατηγορία αισθητηριακών εντυπώσεων (εικόνων του εξωτερικού κόσμου δηλαδή που λαμβάνουνε μέσω των αισθήσεων) τις καταληπτικές φαντασίες. Οι καταληπτικές φαντασίες είναι πάντα αληθείς γατί παρουσιάζουν τα πράγματα όπως ακριβώς είναι. Έτσι λοιπόν αποτελούν τη βάση της γνώσης. Οι Σκεπτικοί αρνούνται ότι υπάρχουν τέτοιου είδους φαντασίες. Χρησιμοποιούν το παράδειγμα των διδύμων για να δείξουν ότι για κάθε φαντασία (εικόνα)που είναι αληθής μπορούμε να βρούμε μια ολόιδια που είναι ψευδής (η εικόνα του ενός από τα δίδυμα είναι αληθής για το ένα από αυτά και ταυτόχρονα υπάρχει μια ολόιδια εικόνα που είναι ψευδής για το ίδιο πρόσωπο) . Ο Αρκεσίλαος συνεπώς υποστηρίζει ότι για να μην κάνει κάποιος λάθος θα πρέπει να μην παίρνει θέση για κανένα ζήτημα.

Το κριτήριο του βίου

Εάν ισχύει η θέση των Σκεπτικών σχετικά με τη γνώση, τότε, όπως τους κατηγορούν οι Στωικοί, οδηγούμαστε στην απραξία. Η αδυναμία γνώσης καθιστά αδύνατες ακόμα και τις απλές καθημερινές πράξεις αφού δεν θα μπορεί να διακρίνει κανείς ανάμεσα στο ορθό και το λανθασμένο. Σε αυτή την κριτική των Στωικών ο Αρκεσίλαος απαντά ότι για την ευδαιμονία και τη επιλογή των ορθών πράξεων δεν χρειάζεται το αληθές, αλλά αρκεί το εύλογο αφού ορθές πράξεις είναι αυτές που η υπεράσπιση τους είναι εύλογη. Ο Καρνεάδης υποστηρίζει ότι όταν πράττουμε αρκεί η πιθανή φαντασία. Εκείνη δηλαδή η φαντασία που σε σύγκριση με τις άλλες φαίνεται ότι είναι η πιο αληθής στη συγκεκριμένη περίπτωση χωρίς αναγκαστικά να είναι αληθής.

Επιδράσεις

Οι θέσεις των Ακαδημεικών σκεπτικών επηρέασαν τους Πυρρώνειους οι οποίοι τον 1ο π.Χ. αιώνα ανέπτυξαν έξω από την Ακαδημία μια σκεπτική φιλοσοφία. Στη νεώτερη εποχή τα επιχειρήματα των σκεπτικών επηρέασαν τη φιλοσοφική συζήτηση για το θέμα της γνώσης και αποτέλεσαν τη βάση για τις νεότερες σκεπτικές θεωρίες.

Πολιτικοί θεσμοί στην κλασική Αθήνα

Πολιτικοί θεσμοί στην κλασική Αθήνα

H αθηναϊκή δημοκρατία λειτούργησε στην ολοκληρωμένη της...

Πρωταγόρας

Πρωταγόρας

Σωκρατικός διάλογος της πρώιμης συγγραφικής περιόδου του...

Πλατωνική διαλεκτική

Πλατωνική διαλεκτική

Η «διαλεκτική» είναι επινόηση του Πλάτωνα για...

Θωμάς Ακινάτης

Θωμάς Ακινάτης

Ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του Μεσαίωνα (13ος...