O πλατωνικός μύθος του Hρός εξιστορεί τη μεταθανάτια εμπειρία του ομώνυμου προσώπου. Το δίδαγμα του πλατωνικού μύθου είναι ότι μετά θάνατον οι δίκαιοι επιβραβεύονται και οι άδικοι τιμωρούνται σκληρά.

Ο μύθος

Ο πλατωνικός διάλογος Πολιτεία κλίνει με έναν μύθο. O μύθος περιγράφει τη μεταθανάτια εμπειρία του Hρός, ο οποίος είχε άθελά του την τύχη του ομηρικού Oδυσσέα, να επισκεφτεί δηλαδή τον κάτω κόσμο και να μεταφέρει στους ανθρώπους τα όσα είδε εκεί.

Ο Hρ επιστρέφει στη ζωή 12 μέρες μετά τον θάνατό του. Διηγείται ότι έφθασε με άλλες ψυχές σε έναν τόπον δαιμόνιον, όπου βρέθηκε μπροστά σε δύο χάσματα. Ανάμεσα στα χάσματα δίκαζαν δικαστές. Έστελναν επάνω τους δίκαιους και κάτω τους άδικους, ενώ τον ίδιο τον άφησαν να παρατηρεί για να μεταφέρει όσα είδε στους ανθρώπους. Οι ψυχές επέστρεφαν μετά την ανταμοιβή ή την τιμωρία τους, που κρατούσε 1000 χρόνια.

Μετά τον καθαρμό τους, οι ψυχές έμειναν σε έναν λειμώνα 7 μέρες και την όγδοη ξεκίνησαν, και αφού περπάτησαν 4 μέρες αντίκρισαν ένα λαμπρό φώς που διαπερνούσε ως άξονας τον ουρανό και τη. Εκεί αντίκρισαν το αδράχτι της Aνάγκης. Το αδράχτι ενσωμάτωνε στο εσωτερικό του 8 ομόκεντρα ημισφαίρια, τα οποία στρέφονταν με αργή κίνηση αντιστρόφως προς την κίνηση του αδραχτιού. Από την πλατωνική περιγραφή ο εξοικειωμένος με την αστρονομία αναγνώστης αντιλαμβάνεται αμέσως ότι το αδράχτι της Ανάγκης εικονίζει τη «σφαίρα» των απλανών αστέρων και τους 7 πλανήτες.

Οι τρεις μοίρες, η Λάχεση, η Kλωθώ και η Άτροπος, κινούσαν το αδράχτι ψάλλοντας τα περασμένα, τα παρόντα και τα μέλλοντα. Αναγγέλλουν στις ψυχές τη μοίρα τους, λέγοντάς τους ότι υπάρχουν πολλαπλές μορφές βίου, και ότι η κάθε ψυχή θα πρέπει μόνη της να διαλέξει το είδος βίου που έμελλε να ξαναζήσει. Οι ψυχές έκαναν, με διάφορα κριτήρια, την επιλογή τους και στη συνέχεια πορεύονταν προς την πεδιάδα της λήθης, έφθαναν στον ποταμό Aμέλητα, όπου έπιναν το νερό της λησμονιάς και ξεχνούσαν όσα έζησαν στον άλλο κόσμο. Βυθίζονταν σε ύπνο και εκσφεντονίζονταν στη γη, όπου άρχιζαν τη νέα τους ζωή.

Οι πλατωνικοί εσχατολογικοί μύθοι

Η καταφυγή στο μύθο είναι μια από τις τεχνικές του Πλάτωνα που χρησιμοποιεί σε αρκετούς διαλόγους. Εσχατολογικούς μύθους, μύθους δηλαδή που περιγράφουν την τύχη των ψυχών μετά τον θάνατο, συναντάμε σε αρκετούς πλατωνικούς διαλόγους: στον Γοργία, στον Mένωνα, στον Φαίδωνα, στην Πολιτεία, στον Φαίδρο, στονTίμαιο, στους Nόμους. Μάλιστα ο Γοργίας, ο Φαίδων και η Πολιτεία τρείς σημαντικοί ηθικοί διάλογοι ολοκληρώνονται με έναν εσχατολογικό μύθο. Οι ομοιότητες ανάμεσα στους τρείς αυτούς μύθους είναι εμφανείς. Σε όλους υπάρχει κρίση από δικαστές και τιμωρία ή ανταμοιβή ανάλογα με την επίγεια ζωή. Υπάρχει ακόμα και κοσμολογική αφήγηση, αφού οι ψυχές στην πορεία τους έρχονται σε επαφή με κοσμικά στοιχεία.

Ερμηνεία του μύθου

Θα μπορούσε κανείς, ερμηνεύοντας τον μύθο, να περιοριστεί στο εμφανές ηθικό του δίδαγμα. Αν κάποιος δεν έχει πειστεί πλήρως από τα επιχειρήματα του Σωκράτη στην Πολιτεία για την επιλογή της δίκαιης ζωής, ας ακούσει και μια υποβλητική εξιστόρηση, που καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα: οι άδικοι στο τέλος τιμωρούνται. Γιατί όμως τότε επιμένει τόσο πολύ ο Πλάτων στην αναλυτική και κρυπτική περιγραφή του αδραχτιού της Ανάγκης; Και γιατί τονίζει την ελευθερία της επιλογής του μελλοντικού βίου;

O Πλάτων στους διαλόγους της μέσης περιόδου υποστηρίζει επανειλημμένως ότι η έγκυρη γνώση, η γνώση των Iδεών, είναι στην πραγματικότητα ανάμνηση - γνωρίζω σημαίνει ξαναθυμάμαι. Αυτό που λέγεται στον μύθο του Hρός είναι ότι φρόνιμοι και άφρονες επιστρέφουν στη Γη για να ξεκινήσουν τον βίο που επέλεξαν ελεύθερα, έχοντας ξεχάσει τη μεταθανάτια εμπειρία τους, όλα όσα έζησαν στον άλλο κόσμο. Το μόνο όμως στοιχείο που θα μπορούσε, επανερχόμενο στη μνήμη, να βοηθήσει την προσωπική πορεία του φρονίμου προς το Δίκαιο και το Aγαθό, φαίνεται να είναι το κοσμικό μυστικό που αποκαλύπτεται στις ψυχές με τη μορφή του «νοητού θεάματος» του αδραχτιού της Aνάγκης.

Επίσης με τη θέα του κοσμικού αδραχτιού οι απογυμνωμένες ψυχές έρχονται σε επαφή με τη φύση του σύμπαντος και των αριθμών, διδάσκονται δηλαδή ένα μάθημα το οποίο, κάποιες από αυτές, θα ανακαλέσουν στην μνήμη τους στη μελλοντική τους ζωή.

Πλάτων και ποίηση

Πλάτων και ποίηση

Παρότι ο Πλάτων κάνει κριτική στους ποιητές, οι διάλογοί...

Παρμενίδης

Παρμενίδης

Διάλογος που γράφτηκε από τον Πλάτωνα στην τελευταία φάση...

Ιταλική Αναγέννηση και πλατωνισμός

Ιταλική Αναγέννηση και πλατωνισμός

Χαρακτηριστικό της ιταλικής Αναγέννησης (14ος-16ος αιώνας)...

Απουλήιος

Απουλήιος

Πλατωνικός φιλόσοφος, ρήτορας και λογοτέχνης (περ. 125-180...